درس شانزدهم : آشنایی با برخی اشیاء

16-1 مقدمه

  در ToolBox ویژوال استودیو، اشیای زیادی به صورت آماده وجود دارند که بخشی از API سیستم بوده و قابل برنامه نویسی و استفاده در کدنویسی میباشند. تا کنون با برخی از این اشیا آشنا شده ایم و آنان را به کار برده ایم. دکمه ها (Button)، لیبیل ها یا برچسب ها (Lable) و تکستباکس ها (TexBox) از جمله این موارده بودند. در این درس به معرفی تعداد بیشتری از این اشیاء میپردازیم.

16-2 لیست باکس ها (ListBox)

  از جعبه ابزار، لیست باکس را انتخاب و بر روی فرم درگ کنید. این ابزار در شکل 1-16 نشان داده شده است.

شکل 1-16

 

16-2-1 کاربرد لیست باکس

  این ابزار امکان نمایش داده به صورت لیست منظم را میدهد. با این ابزار امکان نمایش اطلاعات به صورت داینامیک در رانتایم فراهم میشود. اما قدرت این ابزار به لطف متدها و خصیصه های آن بیشتر از یک نمایش ساده ی اطلاعات است. در این درس به برخی متدهای این شی اشاره میکنیم اما برای یادگیری باقی امکانات این شی میتوانید به دایکیومنت این شی مراجعه و یا توضیحات مربوط به آن را در msdn بخوانید.

16-2-2 اضافه کردن و نمایش اطلاعات در لیست باکس در زمان دیزاین

  برای افزودن اطلاعات به لیست باکس در دیزاین تایم، دو روش وجود دارد. در روش اول فقط کافی است پس از افزودن لیست باکس، مطابق شکل 2-16، روی فلش کوچک آن کلیک کنیم و داخل کادری که باز میشود، اطلاعاتی که میخواهیم را وارد کنیم.

شکل 2-16

  در روش دوم این کار را به صورت Programmatically انجام میدهیم. یعنی کدی مینویسیم که به هنگام کامپایل برنامه اطلاعات را وارد لیست باکس کند. برای استفاده از این روش ابتدا باید یک نکته مهم و کاربردی را درک کنید. از خود بپرسید اطلاعاتی که باید در هنگامی که برنامه اجرا میشود، در لیست باکس وارد شده و نمایش داده شوند، در چه زمانی باید لیست باکس را پر کنند؟ به عبارت دیگر این اتفاقات در کدام رخداد برنامه ی ما باید روی دهند؟ پاسخ این است که در هنگام اجرای برنامه باید این اتفاق بیفتد. یعنی در زمان بارگذاری برنامه یا همان رخداد Load برنامه. پس کدی که مینویسیم را باید برای رویداد Load فرم بنویسیم. همانطور که میدانید برای این کار میتوان به سادگی دو بار روی فرم کلیک کرد تا رویداد بارگذاری برنامه ایجاد و ما به صفحه ی کدنویسی هدایت شویم.

  حال درون رویداد Load که برای برنامه ایجاد شده است، کدهای لازم برای پر کردن لیست باکس در زمان کامپایل را مینویسیم. برای این کار از متد add لیست باکس خود استفاده میکنیم. آنچه میخواهیم به لیست باکس اضافه شود، درون پرانتز ها قرار میگیرد.

ListBox.Items.Add(data)

16-2-2-1 مثال

  فرمی طراحی کنید که نام سه نفر را در لیست باکس نمایش دهد. اطلاعات در زمان کامپایل وارد شده باشد.

  برای حل این مثال کافی است فرمی آماده و در آن یک لیست باکس قرار دهیم. شی ListBox را از ToolBar پیدا و بر روی فرم درگ کنید. حال روی فلش کوچک در بالاترین قسمت سمت راست این شی کلیک کنید و گزینه ی Edit Items را انتخاب کنید. کادری که باز میشود اطلاعات را وارد کنید. توجه کنید نام هر فرد را در یک خط مجزا وارد کنید. سپس OK را انتخاب کرده و برنامه را اجرا و تست کنید.

16-2-2-2 مثال

  مثال قبل را به روش کدنویسی اجرا کنید. به طوری که نام دو نفر دیگر را به لیست باکس اضافه کند.

  برای حل این مثال در رویداد بارگذاری فرمی که برای مساله ی قبل ساختیم، کد زیر را اضافه میکنیم.

Public Class Form1
    Private Sub Form1_Load(sender As Object, e As EventArgs) Handles MyBase.Load
        ListBox1.Items.Add("ایلیا")
        ListBox1.Items.Add("لیانا")
    End Sub
End Class

نتیجه این است که سه نام به صورت گرافیکی به لیست باکس اضافه شده اند و در زمان بارگذاری فرم، دو نام دیگر هم به این لیست اضافه میشوند.

 

16-2-3 اضافه کردن و نمایش اطلاعات در لیست باکس در Runtime

  ابتدا باید بدانید معنی Runtime چیست. رانتایم یعنی زمانی که برنامه در حال اجرا و کار است. برای مثال شما وقتی یک برنامه پخش کننده موسیقی را باز میکنید، آنچه مشاهده میکنید در زمان کامپایل پردازش شده و نتیجه نمایش داده شده است. این موارد شامل اینترفیس برنامه و برخی کاربردها و تنظیمات هستند. حال اگر موسیقی در حال پخش را فست فروارد کرده و اصطلاحا جلو بزنید، این عملیات در رانتایم انجام شده است. یعنی برنامه در حال کارکرد بوده که دستوراتی جدید به آن داده شده و در همان حین دستورات اجرا و نتیجه نمایش داده شده است. حال برای ورودی گرفتن برای لیست باکس در رانتایم چه کنیم؟ پاسخ بسیار ساده تر از آن است که فکر میکنید. برای این کار باز هم از متد add لیست باکس استفاده میکنیم که در بخش قبلی (2-2-16) توضیح داده شد. با این تفاوت که اینبار این متد در رویداد بارگذاری برنامه نوشته نمیشود. بلکه برای آن یک فراخوان ویژه مثلا کلیک کردن روی یک دکمه تعریف میکنیم. همچنین بدیهی است از آنجا که ما در هنگام کد نویسی از اطلاعاتی که باید وارد برنامه شوند مطلع نیستیم باید به جای مقدار دهی مستقیم به متد add ، یک پارامتر را به آن پاس داده و این پارامتر به نوبه خود در رانتایم ورودی میگیرد که روش این کار هم در دروس قبلی شرح داده شده است. کاربر هر ورودی که خواست وارد برنامه میکند و این اطلاعات در لیست باکس نمایش داده میشوند.

16-2-3-1 مثال

  برنامه ای بنویسید که نام هر تعداد دانشجو را از ورودی دریافت و در لیست باکسی نمایش دهد.

  برای حل این مساله مطابق آنچه شرح آن رفت، یک فرم اختیار کرده و از جعبه ابزار یک لیست باکس روی فرم درگ اند دراپ میکنیم. این لیست باکس باید در رانتایم با توجه به آنچه کاربر میخواهد پر شود.

  پس باید در برنامه امکانی فراهم کنیم که کاربر بتواند اطلاعات مد نظرش را به برنامه وارد کند. برای این کار راههای زیادی وجود دارد مثل استفاده از تابع ()Input اما من در اینجا از قرار دادن یک تکست باکس و یک دکمه روی فرم استفاده کردم. یک تکستباکس و یک دکمه هم روی فرم قرار دهید. حال برای رویداد کلیک چپ دکمه باید کدی بنویسیم که وقتی برنامه اجرا شد، هرچه در تکستباکس نوشته شده است، به لیست باکس اضافه شود. برای این کار کد زیر را بنویسید:

Public Class Form1
    Private Sub Button1_Click(sender As Object, e As EventArgs) Handles Button1.Click
        ListBox1.Items.Add(TextBox1.Text)
    End Sub
End Class

 

برنامه را اجرا و نامی را در باکس تایپ کنید، سپس دکمه را فشار دهید. نام به لیست اضافه میشود.

16-2-4 برگرداندن تعداد آیتم های درون لیست باکس

  برای محاسبه ی سایز لیست باکس، از خصیصه ی Count لیست باکس استفاده میشود.

Dim sizeOfList As Integer = listBox.Items.Count

16-2-4-1 مثال

  به برنامه ی قبل امکان نمایش تعداد اعضای لیست باکس را اضافه کنید.

  کافی ست دکمه ای اضافه کنیم و برای رویداد کلیک چپ آن این لاین کد را اضافه کنیم. :

MessageBox.Show(ListBox1.Items.Count)

  همانطور که دیدید، من از تابع مسیج باکس برای نمایش تعداد استفاده کردم تا کار به ساده ترین و کد نویسی در حداقل ممکن باشد. اما شما میتوانید یک لیبل تعریف کنید و سایز لیست را پس از هر بار اضافه شدن داده به لیست باکس در این لیبل آپدیت کنید. مقدار اولیه آن را هم میتوانید به صورت گرافیکی یا در رویداد بارگذاری فرم به عدد صفر تغییر دهید .

16-2-5 حذف از لیست باکس

  برای حذف از لیست باکس، حالت های مختلفی وجود دارد. حالت اول موقعی است که مقدار داده ای که میخواهید حذف کنید را میدانید. یعنی اگر میخواهید نامی را حذف کنید میدانید این نام چیست. حالت دوم وقتی است که تنها شماره ایندکس داده مورد نظر را میدانید. برای مثال میدانید که داده مورد نظر، در پایان لیست میباشد. پس با توجه به اینکه ایندکس ها در ویژوال بیسیک از صفر شروع میشوند، و اولین عضو لیست، ایندکس شماره صفر است، پس میتوان برای بدست آوردن ایندکس آخرین عضو لیست یکی از سایز لیست کم کرد. حتی حالتی وجود دارد که میخواهید تمام لیست باکس را به یکباره تخلیه و همه چیز آن را پاک کنید. برای حالت های مختلف، متدها و تکنیک های مختلفی وجود دارد.

1. برای حذف تمام اعضای لیست باکس، از متد ()Clear استفاده میکنیم.
2. برای حذف بر حسب مقدار، از متد ()Remove کمک میگیریم. به این صورت که مقدار مورد نظر را در داخل پرانتز ها وارد میکنیم.
3. برای حذف بر حسب ایندکس، از متد ()RemoveAt استفاده میکنیم. به این صورت که ایندکس مورد نظر را در داخل پرانتز ها وارد میکنیم.

16-2-5-1 مثال

  در این مثال فرمی مطابق شکل طراحی کردیم، سپس برای هر حالت یک دکمه قرار دادیم. کد زیر هم برای این برنامه استفاده شده است. همچنین یک لیبل برای نمایش تعداد اعضای لیست در هر بار تغییر قرار داده شده است. تحلیل کد با شما.

شکل 3-16

 

Public Class Form1
    Private Sub Button1_Click(sender As Object, e As EventArgs) Handles Button1.Click
        If TextBox1.Text.Length > 0 Then
            ListBox1.Items.Add(TextBox1.Text)
        Else
            MessageBox.Show(".چیزی اضافه نشد", "خطا", MessageBoxButtons.OK, MessageBoxIcon.Error)
        End If
        Label1.Text = "تعداد اعضای لیست باکس : " & ListBox1.Items.Count
        TextBox1.ResetText()
    End Sub
    Private Sub Button2_Click(sender As Object, e As EventArgs) Handles Button2.Click
        ListBox1.Items.Clear()
        Label1.Text = "تعداد اعضای لیست باکس : " & ListBox1.Items.Count
    End Sub
    Private Sub Button3_Click(sender As Object, e As EventArgs) Handles Button3.Click
        ListBox1.Items.Remove(TextBox1.Text)
        Label1.Text = "تعداد اعضای لیست باکس : " & ListBox1.Items.Count
    End Sub
    Private Sub Button4_Click(sender As Object, e As EventArgs) Handles Button4.Click
        Try
            ListBox1.Items.RemoveAt(TextBox1.Text)
        Catch
            MessageBox.Show(".خطا در حذف با ایندکس. ورودی را چک کرده و دوباره سعی کنید", "خطا", MessageBoxButtons.OK, MessageBoxIcon.Error)
        End Try
        Label1.Text = "تعداد اعضای لیست باکس : " & ListBox1.Items.Count
    End Sub
End Class

16-2-6 مرتب کردن لیست باکس

  برای مرتب کردن لیست باکس بر اساس حروف الفبا فقط کافی است خصیصه ی sorted لیست باکس را به true تغییر مقدار دهیم.

listBox.sorted = true

16-2-6-1 مثال

  به برنامه ی 1-5-2-16 امکان مرتب سازی داده ها را اضافه کنید.

  برای حل این مساله فقط کافی است به کد قبلی یک دکمه جدید اضافه و برای رویداد کلیک آن این کد را بنویسیم.

Private Sub Button5_Click(sender As Object, e As EventArgs) Handles Button5.Click
	ListBox1.Sorted = True
End Sub

بدیهی است که برای خارج کردن لیست باکس از حالت مرتب به ترتیب ورود داده باید خصیصه ی Sorted لیست باکس را برابر مقدار بولی false قرار دهیم.

16-2-7 رویداد تغییر انتخاب لیست باکس

  قدرت لیست باکس در این رویداد است. شما حتما با به اکنون متوجه شده اید که هر نام یا کلمه ای که در لیست باکس وارد میکنید، به صورت یک لیست زیر هم در لیست باکس قرار میگیرد. همچنین متوجه شده اید که میتوانید هر یک از آنها را به حالت انتخاب در بیاورید. (اگر تا کنون متوجه این حالت نشده بودید، آن را امتحان کنید) . امکان انتخاب شدن هر ریکورد در لیست باکس برای قشنگی نیست. شما با این امکان کارهای زیادی میتوانید انجام دهید. فقط قبل از هرچیز باید بدانید چطور میتوان این ویژگی را استفاده و کنترل کرد.

16-2-7-1 ایندکس انتخاب شده در لیست باکس

  برای هر لیست باکس خصیصه ای وجود دارد که ایندکس مورد انتخاب شده را نمایش میدهد. این پراپرتی یا خصیصه selectedIndex نام دارد. سینتکس آن مشابه زیر است:

ListBox.selectedIndex

  به جای ListBox نام لیست باکس خود را بگذارید.

  این خصیصه مانند خصیصه های دیگر هم مقدار حال حاضر خود را برمیگرداند و هم مقدار جدید می پذیرد. یعنی شما میتوانید به راحتی یک متغیر تعریف و مقدار آن را برابر با این خصیصه قرار دهید تا ایندکس مورد انتخاب شده در لیست باکس را به دست آورید. مثلا کدی مشابه زیر:

Dim x as integer = listBox.selectedIndex

  و لازم به ذکر است که این خصیصه از نوع عدد صحیح یا integer میباشد.

  همچنین میتوانید مقدار خصیصه را تغییر دهید تا مورد انتخاب شده در لیست باکس تغییر کند. البته توجه کنید که مقداری که به این خصیصه میدهید نباید از تعداد کل ایندکس لیست باکس فراتر رود. ایندکس را همیشه بین عدد صفر و یکی کمتر از تعداد سایز لیست باکس قرار دهید. برای مثال اگر لیست من دارای سه مورد نام است، من میتوانم بین اعداد 0، 1 و 2 یکی را انتخاب کنم. اگر خصیصه selectedindex را برابر با هر عددی غیر از اعداد مذکور مثلا هفت بگذارم با اکسپشن مواجه میشوم و اگر به خوبی برنامه را ارورهندلینگ نکرده باشم برنامه کرش میکند. پس دقت کنید مقداری که به این پراپرتی میدهید معقول باشد.

16-2-7-2 رویداد SelectedIndexChanged

  این رویداد، رویداد پیشفرض لیست باکس است. بنابراین مانند رویداد کلیک برای دکمه ها و رویداد بارگذاری برای فرمها، با دو بار کلیک بر روی لیست باکس میتوانید به راحتی رویداد SelectedIndexChanged را فراخوانی کنید. با این کار مطابق معمول به صفحه کدنویسی هدایت شده و کدی مشابه زیر به صورت خودکار نوشته میشود:

Private Sub ListBox1_SelectedIndexChanged(sender As Object, e As EventArgs) Handles ListBox1.SelectedIndexChanged

End Sub

  همانطور که میدانید وقتی رویدادی را برای هر شی در ویژوال بیسیک فراخوانی میکنید، هرچه داخل بلاک کد تولید شده یعنی بین Private Sub و End Sub بنویسید، در زمان اجرای برنامه به هنگام اتفاق افتادن آن رویداد خاص اجرا میشود. بنابراین، هر کدی در بلاک کد فوق بنویسیم، وقتی کاربر روی یکی از موارد درون لیست باکس کلیک کرده و آن را به حالت انتخاب در بیاورد، اجرا میشود.

16-2-7-3 برگرداندن مقدار ایندکس انتخاب شده

  خصیصه ی SelectedIndex ایندکس مورد انتخاب شده را برمیگرداند. اما اگر مقدار واقعی مورد انتخاب شده در لیست باکس را بخواهیم، سراغ خصیصه ی SelectedItem میرویم.

ListBox.SelectedItem

  درست مانند پراپرتی SelectedIndex ، خصیصه ی SelectedItem هم میتواند مقدار پذیرفته و مقدار برگرداند.

16-2-7-4 مثال

  حال با اطلاعاتی که کسب کردیم، بیایید یک برنامه ی جالبتر بنویسیم. درک شما از این برنامه ی ساده بسیار مهم است. زیرا این برنامه پایه و اساس کار با لیست باکس و حتی روشهای خواندن و نمایش داده در برنامه را در پروژه های بسیار پیچیده تر برایتان روشن تر خواهد ساخت.

  میخواهیم یک برنامه مشابه یک دفترچه تلفن بنویسیم. توجه کنید این برنامه یک دفترچه تلفن واقعی نیست و امکان بارگذاری داده ها را بعد از بسته شدن برنامه و همچنین اکثر امکانات یک برنامه کامل را ندارد و فقط برای نمایش روش استفاده از موارد آموزش داده شده دراین درس در نظر گرفته شده است. در این مثال برخی دروس قبلی هم دوره میشود. اگر با دیکشنری و لیست آرایه ها آشنا نیستید، درس قبل را یک بار دیگر دوره کنید. 

  برای این کار مطابق معمول از اینترفیس برنامه شروع میکنیم. مطابق شکل 4-16 فرمی را طراحی کنید و کدهایی زیر را وارد کنید:

شکل 16-4

Public Class Form1
    Dim telNumbers As ArrayList = New ArrayList()
    Private Sub Form1_Load(sender As Object, e As EventArgs) Handles MyBase.Load
        TextBox1.Focus()
    End Sub
    Private Sub Button1_Click(sender As Object, e As EventArgs) Handles Button1.Click
        ListBox1.Items.Add(TextBox1.Text)
        telNumbers.Add(TextBox2.Text)
        TextBox1.ResetText()
        TextBox2.ResetText()
        TextBox1.Focus()
    End Sub
    Private Sub ListBox1_SelectedIndexChanged(sender As Object, e As EventArgs) Handles ListBox1.SelectedIndexChanged
        Try
            TextBox1.Text = ListBox1.SelectedItem
            TextBox2.Text = telNumbers(ListBox1.SelectedIndex)
        Catch
            TextBox1.ResetText()
            TextBox2.ResetText()
        End Try
    End Sub
    Private Sub Button2_Click(sender As Object, e As EventArgs) Handles Button2.Click
        telNumbers.RemoveAt(ListBox1.SelectedIndex)
        ListBox1.Items.RemoveAt(ListBox1.SelectedIndex)
    End Sub
End Class

  اگر برنامه را درست پیاده سازی کرده باشید، میتوانید در تکست باکس ها نام و شماره موبایل وارد کرده و نامها را به صورت لیست در لیست باکس میبینید. با کلیک بر روی هر نام شماره تلفن آن شخص را ملاحظه خواهید کرد. برای حذف هم میتوانید یکی از نامها را انتخاب و دکمه ی حذف را فشار دهید.

  به عنوان تمرین، مثال 4-7-2-16 را برای خود تحلیل کنید.